Lyra-viol i viola bastarda
Warto wspomnieć o takich zjawiskach jak lyra-viol i viola bastarda. Choć kojarzone są jako konkretne odmiany instrumentów, to ich wyróżnikami nie są przede wszystkim cechy technologiczne, ale raczej ścisły związek z repertuarem, jaki wykonują. Były to nazwy, które funkcjonowały wobec instrumentów związanych z rozwojem technik diminucyjnych i wariacyjnych. Viola bastarda była popularna w XVI wieku na terenie Włoch i była wykorzystywana w instrumentalnych opracowaniach popularnej muzyki polifonicznej, szczególnie drugiej poł. XVI w i początku wieku XVII, a „lyra-viol” było pojęciem używanym najczęściej dla instrumentów XVII-wiecznej Anglii towarzyszących homofonicznej muzyce tanecznej i pieśniom.
Były to instrumenty w nieco mniejszych – sześciostrunowych rozmiarach (ale nadal były to odmiany basowe). Do tej pory największym zbiorem wiedzy na temat violi bastarda i lyra-viol jest książka (zawierająca 232 strony)wydana w 1986 roku w Stanach Zjednoczonych autorstwa Jasona Parasa The Music for Viola Bastarda. Patrząc na to wydawnictwo, a także na inne artykuły i działalność Parasa jako muzyka-praktyka, jego odejście w wieku zaledwie 29 lat wydaje się być nieodżałowaną stratą.
[Frontyspis z publikacji “Musicks recreation on the lyra viol” Johna Playforda]